Projekt badawczy Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN

nowe, krytyczne, zróżnicowane, Tematyczne spojrzenie na kwestię pomocy Polaków dla Żydów w czasie II wojny Światowej


Celem projektu jest zbadanie polskiej pomocy dla Żydów w czasie okupacji niemieckiej, uwzględniające jej socjologiczne i psychologiczne aspekty, różnorodność form, motywacje oraz relacje społeczne, zamiast skupiania się jedynie na liczbach i skalach pomocy oraz represji. Wciąż brak jest bowiem badań analizujących ten problem w szerokich kontekstach uwarunkowań okupacyjnych, uwzględniających specyfikę i jakość pomocy, sieci społeczne, zagrożenia czy kwestie logistyczne, a także samą codzienność i dynamikę relacji między pomagającymi a otrzymującymi pomoc


prof. dr hab. Barbara Engelking
kierownik projektu
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
bengelking@gmail.com
orcid.org/0000-0001-8361-4427

 

Jest profesorem nauk społecznych, od ponad 30 lat zajmuje się problematyką Holokaustu. W Instytucie Filozofii i Socjologii PAN kieruje Centrum Badań nad Zagładą Żydów. Autorka kilkunastu książek oraz wielu artykułów w czasopismach polskich i zagranicznych, edytorka publikacji źródłowych. Współredaktorka i współautorka Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (współredaktor Jan Grabowski, 2018) oraz Oto widać i oto słychać. Świadkowie Zagłady w okupowanej Polsce (współredaktorzy Jacek Leociak, Dariusz Libionka i Alina Skibińska, 2024).


dr Aleksandra Bańkowska
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
orcid logo orcid.org/0009-0002-4371-6829
aleksandra.bankowska@ifispan.edu.pl

Historyczka, redaktorka i współredaktorka czterech tomów w ramach projektu pełnej polskiej edycji dokumentów z Archiwum Ringelbluma w ŻIH, współautorka internetowej Encyklopedii getta warszawskiego wydawanej przez ŻIH, badaczka instytucji żydowskie opieki społecznej w Generalnym Gubernatorstwie; stypendystka Claims Conference Saul Kagan Fellowship in Advanced Shoah Studies oraz Fundacji Kerstenów, laureatka Konkursu im. prof. Majera Bałabana. Pracuje w Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN. Przygotowuje do druku monografię o żydowskiej opiece społecznej w Warszawie w latach 1939–1943.


Anna Bikont
Gazeta Wyborcza
a.bikont@gmail.com

Reporterka, w 1989 roku współtworzyła „Gazetę Wyborczą”. Autorka książek m.in. My z Jedwabnego (2004, nagroda historyczna „Polityki”, Europejska Nagroda Książkowa, National Jewish Book Award dla książki o tematyce Holocaustu). Sendlerowa. W ukryciu (2017), Cena. W poszukiwaniu żydowskich dzieci po wojnie (2022), Nigdy nie byłaś Żydówką. Sześć opowieści o dziewczynkach w ukryciu (2023), Nie koniec, nie początek. Powojenne wybory polskich Żydów (2025). Jej artykuły i recenzje były publikowane w rocznikach Zagłada Żydów. Studia Materiały. W 2017 r. otrzymała doktorat honoris causa Uniwersytetu w Göteborgu. 


prof. UAM dr hab. Piotr Forecki,
Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM w Poznaniu
pforecki@amu.edu.pl
orcid logo orcid.org/0000-0001-8156-5326

Politolog, autor książek Od Shoah do Strachu, Spory o polsko-żydowską przeszłość i pamięć debatach publicznych oraz Po Jedwabnem. Anatomia pamięci funkcjonalnej. Stypendysta USHMM oraz EHRI. Brał udział w pracach kilku zespołów badawczych zajmując się m.in. antysemityzmem na Uniwersytecie Poznańskim w latach międzywojennych, a we współpracy z The Weiss-Livnat International Center for Holocaust Research w Hajfie realizując projekt
Sites of Tension – Shifts in Holocaust Memory, Antisemitism, and Political Contestation in Europe. Aktualnie uczestniczy w grancie Żydzi w Polsce po kampanii antysemickiej 1967-68: doświadczenia biograficzne, zmiany tożsamości i dynamika środowiskowa i zajmuje się historią obozów pracy dla Żydów w Poznaniu z perspektywy ich ofiar na podstawie dostępnych kolekcji oral history.


dr Tomasz Frydel
United States Holocaust Memmorial Museum
tfrydel@gmail.com
orcid logoorcid.org/0000-0001-7207-5093

Historyk, obronił doktorat na Uniwersytecie w Toronto pt. Village Society and the Holocaust in the General Government: The Case of Kreis Debica, na podstawie której pisze książkę. Stypendysta w Zentrum für Holocaust-Studien w Monachium, Claims Conference Saul Kagan Fellowship, Muzeum Pamięci Holokaustu w Waszyngtonie (USHMM) i Fondation Memoire de la Shoah w Paryżu. Jego zainteresowania badawcze obejmują metodologię mikrohistorii, zagładę Żydów na prowincji, los jeńców sowieckich pod okupacją, działalność niemieckiego sądownictwa podczas okupacji oraz aktywność polskiego wymiaru sprawiedliwości w ramach tzw. dekretu sierpniowego. Brał udział w zespole badawczym zajmującym się strategiami przetrwania Żydów podczas okupacji w Generalnym Gubernatorstwie, na podstawie której powstała dwutomowa praca zbiorowa pt. Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (2018). Obecnie prowadzi badania dotyczące gett w dystrykcie lubelskim w ramach zespołu USHMM Encyclopedia of Camps and Ghettos Refresh.


dr Agnieszka Haska
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
ahaska@ifispan.edu.pl
orcid logo orcid.org/0000-0003-0545-5250

Kulturoznawczyni, socjolożka, członkini Centrum Badań nad Zagładą Żydów Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Autorka m.in. książek: „Jestem Żydem, chcę wejść”. Hotel Polski w Warszawie 1943 (2006) oraz Hańba! Opowieści o polskiej zdradzie (2018), wielu artykułów, redaktorka książek oraz tekstów źródłowych, w tym dzienników pisanych przez Żydów w czasie II wojny światowej. Zajmuje się także – w duecie z Jerzym Stachowiczem z Instytutem Kultury Polskiej UW – kulturą popularną dwudziestolecia międzywojennego.


Marta Janczewska
Żydowski Instytut Historyczny / Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN
mjanczewska@jhi.pl
orcid logo orcid.org/0009-0006-7538-627X

Absolwentka polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, członkini Centrum Badań nad Zagładą Żydów, od 2001 roku pracuje w Żydowskim Instytucie Historycznym, obecnie na stanowisku zastępczyni kierownika Działu Naukowego. Autorka artykułów na temat historii warszawskiego getta, edytorka dokumentów urzędowych i pamiętników z czasów Zagłady. Ostatnio opublikowała Archiwum Ringelbluma. Antologia, Wrocław: Ossolineum 2019 (wraz z Jackiem Leociakiem) oraz wspomnienia z warszawskiego getta Samuela Feliksa Putermana Ocalenie to kwestia szczęścia, Warszawa: CBnZŻ 2021.


dr Alicja Jarkowska
Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego
alicja.jarkowska@uj.edu.pl
orcid logo orcid.org/0009-0006-7538-627X

Doktor, historyk, judaistka, pracownik Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Współredaktorka dwóch tomów „Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjnego archiwum getta Warszawy”, autorka monografii „Brunatna pajęczyna. Agenci gestapo w okupowanym Krakowie i ich powojenne losy” (Universitas 2024), „Wymuszona współpraca czy zdrada? Wokół kolaboracji Żydów w okupowanym Krakowie” (Universitas 2018) oraz wielu artykułów dot. m.in. Zagłady Żydów, kolaboracji, przestępczości pospolitej podczas II wojny światowej. Laureatka pierwszej nagrody w konkursie im. prof. Tomasza Strzembosza za najlepszą książkę w 2019 r. dotyczącą najnowszej historii Polski, finalistka Nagrody Naukowej POLITYKI 2019. Stypendystka Claims Conference, Fondation pour la Mémoire de la Shoah, Narodowego Centrum Nauki. Odbyła staż naukowy w Yad Vashem. Kierownik kilku projektów badawczych dotyczących historii krakowskich Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, w tym donosicielstwa i agentury Gestapo w Krakowie, działalności przestępczej Żydów w latach 1918-1945, najnowszy dotyczy krakowskiego getta. Ostatnie artykuły: Szombara, S., & Jarkowska, A. (2024). Powojenne mapy i plany krakowskiego getta. „Studia Żydowskie. Almanach”, 14, 117–150; The Jewish Aid Agency in the Generalgouvernement in Occupied Kraków, 1942-44, Jan Lanicek and Jan Lambertz (eds.), More Than Parcels: Wartime Aid for Jews in Nazi-Era Camps and Ghettos, (2022)

prof. dr hab. Jerzy Kochanowski
Uniwersytet Warszawski, Wydział Nauk o Kulturze i Sztuce
orcid logo orcid/org/0000-0002-6654-6204

Absolwent Instytutu Historycznego UW, pracownik IH 1988-2020, Instytutu Historii Sztuki UW (od 2020), Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie 2000-2005. 2007 profesor gościnny uniwersytetu w Moguncji, stypendysta m.in. Munk School of Global Affairs and Public Policy na uniwersytecie w Toronto (2007, 2019),  Imre Kertész Kolleg na uniwersytecie w Jenie (2011-2012, 2018), Hoover Institution na Uniwersytecie Stanforda (2024). Zajmuje się historią społeczną Polski i Europy Środkowej w XX wieku (codzienność, gospodarka nieformalna, migracje przymusowe, pamięć zbiorowa, historia wizualna). Obecnie pracuje nad książką o cywilnych strategiach przetrwania pod okupacją niemiecką 1939-1945.


dr Ewa Koźmińska-Frejlak
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelblum
ekozminska@yahoo.com
orcid logo orcid.org/0009-0003-6378-1115

Socjolożka, zajmuje się m.in. badaniem społecznej historii Żydów w Polsce po Zagładzie oraz wczesną historiografią Zagłady. Autorka tekstów z tego zakresu. Edytorka źródeł, m.in. dwóch kolekcji listów z getta warszawskiego oraz współautorka t. 18 pełnej edycji Archiwum Ringelbluma Prasa getta warszawskiego: Haszomer Hacair. Kieruje pracami Komitetu Redakcyjnego serii „Reedycja Krytyczna prac Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej”(w 2023 r. ukazała się ósma pozycja serii). Razem z Heleną Datner była współautorką wystawy Po Zagładzie. Centralny Komitet Żydów w Polsce prezentowanej w ŻIH w 2015 r. W 2022 ukazała się jej książka Po Zagładzie. Praktyki asymilacyjne ocalałych jak strategie zadomawiania się w Polsce (1944/45-1950), która została wyróżniona pierwszą Nagrodą im. Józefa A. Gierowskiego i Chonego Shmeruka za najlepszą publikację książkową w dziedzinie historii i kultury Żydów w Polsce w 2022 r.


prof. IFiS PAN dr hab. Dariusz Libionka
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
dlibion@ifispan.edu.pl
https://orcid.org/0000-0003-0180-6463

Redaktor naczelny rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, główny historyk w Państwowym Muzeum na Majdanku. Opublikował m.in.: Bohaterowie, hochsztaplerzy, opisywacze. Wokół Żydowskiego Związku Wojskowego (z Laurence Weinbaumem, 2011), Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Zarys problematyki (2017) oraz Powiat miechowski w tomie Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (2018), Żydzi, Niemcy, Polacy i Zagłada w okupacyjnych zapiskach ks. prof. Józefa Kruszyńskiego z Lublina w: Oto słychać i oto widać. Świadkowie Zagłady w okupowanej Polsce (2024). Obecnie kończy monografię na temat Polskiego Państwa Podziemnego i Zagłady.


dr Justyna Majewska
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma
Centrum Badań nad Zagładą Żydów
justyna.majewska@holocaustresearch.pl
orcid logo orcid.org/0000-0002-3687-9163

Jest kulturoznawczynią, socjolożką i kuratorką. Pracuje w dziale naukowym Żydowskiego Instytutu Historycznego a także jest członkinią Centrum Badań nad Zagładą Żydów. Prowadzi sekretariat pisma „Zagłada Żydów. Studia i materiały”. Autorka monografii Mury i szczeliny. Przestrzenie getta warszawskiego (2024), edytorka biograficznych materiałów źródłowych: Archiwum Ringelbluma, tom 15: Wrzesień 1939, Listy płocki, Listy kaliskie (wraz z T. Epszteinem, A. Bańkowską, 2014), Chaim Aron Kapłan, Dziennik 1940, cz. 1. Megila życia (wraz z B. Górecką, 2020), Nic nie potrzebujemy. Tylko przetrwać ten czas. Relacje Żydów ukrywających się w okupowanej Polsce, 2022. Uczestniczka projektu naukowego i autorka haseł w Encyklopedii getta warszawskiego (red. M. Ferenc, A. Żbikowski, 2024). Stypendystka EHRI oraz Vienna Wiesenthal Institute for Holocaust Studies. Pracowała w zespole kuratorskim przygotowującym wystawę stałą Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Obecnie współpracuje z United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie w ramach „Holocaust Justice Project”.


Dagmara Swałtek-Niewińska
swaltek@gmail.com
orcid logo orcid.org/0009-0002-4458-6499

Dagmara Swałtek-Niewińska jest kulturoznawczynią. Zajmuje się problematyką funkcjonowania sieci społecznych w miejscowościach podkrakowskich w okresie okupacji. Jest autorką rozdziału poświęconego powiatowi bocheńskiemu w publikacji Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (red. B. Engelking, J. Grabowski) oraz artykułu From Kraków to Bochnia and Piwniczna. Jews Escaping from the Generalgouvernement across the Slovak Border, 1939–1944 w tomie Entanglements of War. Social Networks during the Holocaust (ed. E. Adler, N. Aleksiun)


dr Alicja Podbielska
Emory Univeristy
alicja.podbielska@emory.edu
orcid logo orcid.org/0000-0003-2923-4487

Alicja Podbielska jest historyczką, specjalistką w zakresie Zagłady, historii Żydów w Polsce oraz studiów nad pamięcią. Obroniła doktorat o upamiętnianiu Polaków ratujących Żydów w Centrum Badań nad Holokaustem i Ludobójstwami Uniwersytetu Clark w Stanach Zjednoczonych. Była stypendystką archiwum historii mówionej (Fortunoff Archive) na Yale. Aktualnie pracuje jako profesor studiów nad Holokaustem i antysemityzmem na Universytecie Emorego w Atlancie.


Jakub Petelewicz
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
jakub.petelewicz@holocaustresearch.pl
orcid logo orcid.org/0000-0001-8156-5326

Historyk, współzałożyciel i sekretarz naukowy Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN. Sekretarz redakcji rocznika Zagłada Żydów. Studia i Materiały oraz Holocaust. Studies and Materials. Stypednysta Claims Conference, United States Holocaust Museum, EHRI, Haandiv Foundation. Członek rady konsorcjum polskiego węzła European Holocaust Research Infrastructure ERIC. Członek Zarządu fundacji Forum Dialogu. Współtwórca koncepcji galerii Zagłada w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

Żydzi pomagający Żydom

| Barbara Engelking | Ukrywającym się po stronie aryjskiej Żydom pomagali nie tylko, a może nawet…

Konkurs na stanowisko stypendysty PhD w projekcie badawczym

  Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk ogłasza konkurs na stanowisko…

Konkurs na stanowisko stypendysty MA w projekcie badawczym

Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk ogłasza konkurs na stanowisko…

Ratujących było 8 milionów

Naukowcy z Mongolii opublikowali przełomowe badania, które ujawniają, że podczas II wojny światowej…

Ciekawe odkrycie

Kwestia polskiej pomocy dla Żydów w czasie Zagłady wydaje się być najlepiej przebadanym tematem w…

Kwestia pomocy Żydom

Kwestia polskiej pomocy dla Żydów w czasie Zagłady wydaje się być najlepiej przebadanym tematem w…